भाग क्र. १ व २….

असे घडतात चमत्कार……

या योजनाबद्ध आणि शिस्तबद्ध विश्वात चमत्कार घडतात असंही म्हणता येणार नाही आणि घडत नाहीत असंही म्हणता येणार नाही. ज्या घटनेचा कार्यकारणभाव मानवी मनाला आकलन होत नाही ती घटना आपण चमत्कार या सदरात टाकून मोकळे होतो. परंतू ती घटना घडलीच नाही असं आपल्याला मानता येणार नाही. कारण ती व्यक्तावस्थेत समोर दिसत असते…. मनाला मोहून टाकणारे सूर्योदय आणि सूर्यास्त, अमृताची बरसात करणारा शरदऋतूतला पौर्णिमेचा चंद्र, महत्वकांक्षी मनाला सतत साद घालणारी पण कधीही हाती न गवसणारी क्षितिजाची सीमारेषा, अथांग सागराची खळखळणारी फेसाळ भरती-ओहोटी, अनंत आकाशाचा प्रमत्त परिसर, एखाद्या ऋषिमुनीप्रमाणे ठाण मांडून तपाचरण करणारी पर्वतशिखरं, सृष्टिच्या उद्यानात फुलणारी नानारंगी फुलं, सहस्रावधी तारकांनी खच्चून भरलेलं नभांगण. या निसर्गजात वस्तू अनादिकालापासून आपण बघत आलो आहोत. अनंतकालापर्यंत त्या बघणार आहोत. या सृष्टीसौदर्यावर सुवर्णाचा साज कुणी चढवला ? या पुष्पारंभाला सुवास कुणी माखला ? या सृष्टीजात सौंदर्याचा नेमका कार्यकारणभाव कुणाला कळला आहे का ? या सौंदर्याची जातकुळी कोणची, त्याचं अंतिम ध्येय कोणचं, या सौंदर्याचा बीजभूत धर्म कोणचा ? या गोष्टी कळल्या आहेत कधी ? वाळूचा पर्वत बनतो आणि पर्वताची पुन्हा वाळू बनते. बीजातून वृक्ष निर्माण होतो आणि वृक्षातून पुन्हा बीजांची उत्पत्ती होते, हे आपल्याला माहीत आहे. पण आधी वाळू का आधी पर्वत किंवा आधी बीज का आधी वृक्ष, या उगमस्थानाचा कुणाला पत्ता लागला आहे ? परंतु कुणाला पत्ता लागला नाही किंवा लागणार नाही म्हणून त्या सृष्टीसौंदर्याचं अस्तित्व आपल्याला नाकारता येणार नाही…. मानवीप्राण्याची कथा नेमकी हीच आहे. उत्कांतीच तत्व मानवीसृष्टीलाही लागू आहे… ‘पुनरपि जननंम पुनरपि मरणम’ हे रहाटगाडगं अखंड चालू आहे….
सृष्टीचे हे गूढ उकलण्याचा चंग भौतिकवादी शास्रज्ञांनी बांधलेला आहे. परंतु ही गोष्ट वाटते इतकी सोपी नाही, हे त्या शास्रज्ञांनाही कळून चुकलेलं आहे. कोणत्याही घटणेचं स्वरुप ठरवणं सोपं आहे. परंतु त्या घटनेच्या कारणांची शास्रीय मीमांसा लावणं अवघड आहे. बुद्धीनं होणार्‍या ज्ञानाची मीमांसा करणं हे धर्माचं प्रयोजन आहे. अनुभव हाच आपल्या सार्‍या ज्ञानाचा मूळ पाया आहे. हे ज्ञान साक्षात्कारी योग्यांच्या अनुभवावरच समाजात धार्मिक परंपरेच्या रुपानं नांदत असतं आणि म्हणूनच समाजात ते ज्ञान सर्व मान्य होतं, अश्या आशयाचं मत जगविख्यात शास्रज्ञ आइनस्टाइल यांनी व्यक्त केलं आहे. परचित्तज्ञान ही वस्तुत: योगशास्राच्या कक्षेत येणारी सिद्धी ! परंतु प्रा. र्‍हाइन यानं अमेरिकेतल्या ड्यूक विश्वविद्यालयात महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांवर तीस वर्षात सहा लक्ष प्रयोग केले आणि अतींद्रियज्ञानाच्या सत्यतेबद्दल निर्वाळा दिला. प्रख्यात अधुनिक भौतिकशास्रज्ञ सलिव्हन आणि एडिंग्टन या उभयतांनीही मोकळेपणानं मान्य केलेलं आहे की, भौतिकशास्र ज्या गोष्टी विचारात घेत नाहीत त्या असत्य आहेत असं मानन्याचं मुळीच कारण नाही. पदार्थविज्ञानातलं जग तेवढचं खर आहे असे कोणासही म्हणता येणार नाही. परंतु ज्ञानेंद्रियांच्या कक्षेबाहेर असलेल्या या अश्या भ्रममूलक आध्यात्मिक प्रश्नांचा आंम्ही विचारदेखील करु शकत नाही, अशा तर्‍हेचा दुराग्रह मात्र फार कमी झालेला दिसतो. भौतिक शास्रज्ञांच्या ‘बुद्धिवादाला’ काहीशी ओहोटी लागलेली दिसते…. उत्कांतीचं तत्व मानवीसृष्टीलाही लागू आहे. विश्वाच्या या विशाल पसार्‍यात कारणाविना कोणतंही कार्य कधी घडत नसतं आणि अभावातून कधीही भाव व्यक्त होत नसतो, हा अध्यात्माच्या क्षेत्रातला सिद्धांत आता भौतिक शास्रज्ञांनाही बहुतांशी मान्य होत चाललेला आहे. या दृष्टीनं काल घडणारे चमत्कार हे आज त्यांच्या लेखी चमत्कार राहिलेले नाहीत; किंवा आज वाटणारे चमत्कार उद्या चमत्कार म्हणून नांदतील असा विश्वासही त्यांच्या ठायी उरलेला नाही. एडिंग्टन यांच्याप्रमाणे जीन्स, आइन्स्टाइन, मिलिकन या विख्यात शास्रज्ञांनीही स्वच्छ सांगितलं आहे की, भौतिक सृष्टीची संशोधनपद्धती सूक्ष्म अध्यात्मसृष्टीला कदापि लागू पडणार नाही ! भौतिक शास्रज्ञांचा हा निर्वाळा अध्यात्मशास्राची महती कथन करण्यास पुरेसा आहे.

२……. क्रमश: …….